สานพลัง ชุมชนชายทะเลบ้านคุ้งโตนด ร่วมพัฒนาสื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดีของเด็ก

ที่ชายทะเลบ้านคุ้งโตนด ต.เขาแดง อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์ มีเรื่องราวของ “นิเวศสื่อสุขภาวะ” ที่เป็นต้นแบบ ของความร่วมมือที่สร้างแรงบันดาลใจ ไม่เพียงเพื่อเด็ก ๆ ในชุมชน แต่ยังรวมถึงครอบครัวและทุกคนที่เกี่ยวข้อง เปลี่ยนชายทะเลแห่งนี้ให้เต็มไปด้วยความสามัคคี ความอบอุ่น และความสร้างสรรค์

การให้เด็ก ๆ ได้เล่น เรียนรู้ และเติบโตในสิ่งแวดล้อมที่เป็นสื่อสร้างสรรค์ ไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ที่ชายทะเลบ้านคุ้งโตนด ชุมชนเล็ก ๆ แห่งนี้ ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า “ความร่วมมือและหัวใจที่ยิ่งใหญ่” สามารถสร้างสิ่งที่พิเศษได้ทุกอย่างเริ่มต้นจากความคิดง่าย ๆ ว่า “เด็กในชุมชนควรมีพื้นที่ที่ปลอดภัย ได้เล่น และได้เรียนรู้ไปพร้อม ๆ กัน” นี่จึงเป็นจุดเริ่มต้นของโครงการพัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์ที่ไม่ใช่แค่พื้นที่ของการทำกิจกรรมการเล่นของเด็ก  แต่เป็น “นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อการเรียนรู้”

โครงการ “มหัศจรรย์สื่อสร้างสรรค์ 3 ดี บ้านคุ้งโตนด”  พัฒนาขึ้นเพื่อส่งเสริมสุขภาวะที่ดีของเด็ก ผ่านการสนับสนุนจากสำนักสร้างเสริมระบบสื่อและสุขภาวะทางปัญญา (สำนัก11) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) ภายใต้การบริหารงานโดยกลุ่ม wearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ โดยนำแนวคิด “นิเวศสื่อสุขภาวะ” มาใช้ในการพัฒนาระบบการดูแลเด็กอย่างยั่งยืนด้วยความร่วมมือของ ชาวบ้าน ครู และหน่วยงานท้องถิ่น รวมถึงภาคีเครือข่ายต่าง ๆ ได้ร่วมกันจัดทำโครงการฯ เพื่อส่งเสริมให้เด็กมีกิจกรรมทางกาย  เกิดการรวมกลุ่มพัฒนาความสัมพันธ์ระหว่างกัน ด้วยการใช้สื่อดี พื้นที่ดี และภูมิดี ส่งผลให้เด็ก ๆ ลดเวลาหน้าจอลง

เริ่มจาก การทำ “พื้นที่ดี” เพื่อดึงเด็กออกจากหน้าจอ และสร้างการมีส่วนร่วม

สมาชิกชุมชนร่วมกันสร้างพื้นที่ดีนี้ขึ้นมาเป็นบ้านสไลเดอร์ บันไดลิง ชิงช้าไม้ และเครื่องเล่นอื่น ๆ ถูกสร้างขึ้นจากแรงกาย แรงใจ และความร่วมมือของทุกคน ในพื้นที่เล็ก ๆ แห่งนี้ มีเด็กกว่า 30 คน ที่ได้วิ่งเล่น เรียนรู้ และเติบโตในสิ่งแวดล้อมที่เต็มไปด้วยความรักและการดูแล หลังเลิกเรียนพวกเขาจะมารวมตัวกันที่นี่เพื่อเล่นสนุก สร้างมิตรภาพใหม่ ๆ และเรียนรู้คุณค่าของการอยู่ร่วมกัน

บทบาทของครอบครัว ร่วมสร้างวินัยและความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้น

หนึ่งในกติกาที่สำคัญของพื้นที่นี้คือ “กติกา 3 ดี” ที่สร้างการเรียนรู้ร่วมกัน คือ งดใช้โทรศัพท์ในพื้นที่ รักษาความสะอาด และพื้นที่นี้ปลอดยาเสพติด นอกจากนี้ ครอบครัวในชุมชนยังมีกติกาภายในบ้าน เช่น ให้เด็กเล่นโทรศัพท์ได้วันละไม่เกิน 30 นาที หรือช่วยทำงานบ้านเพื่อสร้างวินัย สิ่งเหล่านี้ช่วยให้ครอบครัวมีความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นขึ้น เด็ก ๆ เรียนรู้ที่จะช่วยเหลือและแบ่งปัน ขณะที่ผู้ปกครองเองก็ได้ใช้เวลากับลูกหลานมากขึ้น

พื้นที่แห่งนี้ไม่ได้เป็นแค่สนามเด็กเล่น แต่กลายเป็นหัวใจสำคัญของชุมชน บ้านคุ้งโตนดไม่ใช่แค่ที่พักอาศัย แต่เป็นสถานที่ที่ทุกคนรู้จักคำว่า “ให้” ชาวบ้านบางคนมานั่งเฝ้าหลานเล่น บางคนช่วยซ่อมแซมเครื่องเล่น หรือแม้แต่มานั่งพักจากการทำงานในทะเล ทุกคนมีบทบาทที่ทำให้พื้นที่นี้มีชีวิต ชาวบ้านคนหนึ่งกล่าว “ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ ทุกคนมาที่นี่เพื่อพักผ่อนหรือช่วยกันดูแล มันกลายเป็นศูนย์กลางของชุมชนจริง ๆ”

แรงบันดาลใจ ให้ทุกวันเป็นวันแห่งการเรียนรู้เป็นวันมหัศจรรย์ของเด็ก ๆ

การเรียนรู้ของเด็กไม่ได้จำกัดแค่ในห้องเรียน ธรรมชาติ เพื่อน และครอบครัว ต่างเป็นสื่อรอบตัวที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ของเด็กทั้งสิ้น สื่อสร้างสรรค์ที่เป็นกระบวนการหรือบุคคล สำคัญต่อวัยเรียนรู้ของเด็ก ได้เรียนรู้การรอคอย การแบ่งปัน และการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน

ครูศรรุ้ง เสือเหลือง และครูธัญลักษณ์  บุญมา ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านดอนยายหนู พูดถึงผลที่เกิดขึ้นเป็นเสียงเดียวกันว่า สิ่งที่เห็นได้ชัดคือเด็ก ๆ มีสุขภาวะที่ดีขึ้นในทุกด้านค่ะ ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม และสติปัญญา เด็กได้เรียนรู้ผ่านการเล่นและกิจกรรมสร้างสรรค์ที่เหมาะสม เราเห็นพัฒนาการที่ดีขึ้น เช่น ความสามารถในการรอคอย การแบ่งปัน และการสื่อสารกับเพื่อน ๆ อย่างสร้างสรรค์ เด็ก ๆ ยังมีความสุขกับกิจกรรมกลางแจ้ง เช่น การปีนป่ายหรือการเล่นเครื่องเล่นในพื้นที่ใหม่ ที่สำคัญคือ พวกเขาเรียนรู้ที่จะรักธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกัน

โดยนายสุวัตร์ เสือเหลือง สมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบลเขาแดง ผู้เป็นแกนหลักสำคัญในการริเริ่มพัฒนาให้เกิดการรวมกลุ่มของเด็กเยาวชนในพื้นที่ กล่าวเพิ่มเติมว่า ถ้าไม่มีความร่วมมือจากทุกฝ่าย พื้นที่นี้คงไม่เกิดขึ้น ทั้งนายก อบต. ชาวบ้าน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่างมีบทบาทสำคัญ เราเห็นชาวบ้านช่วยกันบริจาคทั้งแรงงานและทรัพย์สิน เช่น การช่วยสร้างบ้านสไลเดอร์หรือซ่อมแซมเครื่องเล่น ความร่วมมือเหล่านี้สร้างความสามัคคีและเป็นตัวอย่างที่ดีให้เด็ก ๆ ได้เห็น คนในชุมชนเรารู้สึกภูมิใจมากที่ช่วยกันสร้างพื้นที่นี้ เกิดรัก ความสามัคคี และความรู้สึกว่าเราทุกคนมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนครับ

จากพื้นที่ดี สู่สื่อดี และเกิดเป็นภูมิดีกับเด็ก

จากการมีพื้นที่ เหล่าครูและแกนนำผู้ปกครอง มี “สื่อสร้างสรรค์” ที่ช่วยพัฒนาทั้งทักษะและความคิดสร้างสรรค์ของเด็ก ๆ เช่น กิจกรรมเล่านิทานอ่านหนังสือตอนเย็นวันหยุด ครูและแกนนำชาวบ้านจะรวมตัวกันเล่านิทานให้เด็ก ๆ ฟัง นิทานแต่ละเรื่องสอดแทรกคุณธรรม เช่น การรักธรรมชาติ การช่วยเหลือเพื่อน และการทำงานเป็นทีม เด็ก ๆ ไม่เพียงแต่ฟังอย่างตั้งใจ แต่ยังได้ร่วมแสดงบทบาทสมมติ ทำให้พวกเขากล้าคิด กล้าแสดงออก กิจกรรมงานศิลปะจากธรรมชาติ ส่งเสริมให้ เด็ก ๆ ได้ใช้วัสดุในท้องถิ่น เช่น ใบไม้ เปลือกหอย หรือกิ่งไม้ มาสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ กิจกรรมเล่นเกมการละเล่นพื้นบ้านที่ส่งเสริมให้เด็ก ๆ ได้เรียนรู้จากภูมิปัญญา

ดร.สรวงธร นาวาผล ผู้อำนวยการ กลุ่มwearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ กล่าวทิ้งท้ายว่า อย่าหยุดฝัน และอย่าหยุดสร้างพื้นที่เล็ก ๆ นี้ เริ่มต้นจากความฝันของชุมชน และกลายเป็นความจริงด้วยความพยายามของทุกคน เราเชื่อว่า เด็กทุกคนมีศักยภาพที่ยิ่งใหญ่ และสิ่งแวดล้อมที่ดีจะช่วยให้พวกเขาเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพ ให้ทุกครอบครัวร่วมมือกัน เป็นชุมชน “3 ดี” (สื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี) ให้กลายเป็นพื้นที่แห่งความสุข และให้ทุกวันเป็นวันที่เด็ก ๆ ได้เรียนรู้และเติบโตในโลกที่เต็มไปด้วยความรัก ความร่วมมือจากนายก อบต. และความตั้งใจของทุกฝ่ายทำให้ชุมชนชายทะเลบ้านคุ้งโตนด กุยบุรี เป็นแบบอย่างของการสร้างพื้นที่สร้างสรรค์เพื่อเด็กและครอบครัวอย่างแท้จริง

พร้อมนี้ได้แนะนำเพิ่มเติมสำหรับ กิจกรรมชายทะเลเพื่อส่งเสริม “3 ดี” สื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี
1. กิจกรรมสื่อดี ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ผ่านสื่อ

• เวทีเล่านิทาน “นิทานริมทะเล” ผู้ใหญ่ในชุมชนหรือครูเล่านิทานที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับธรรมชาติ การอนุรักษ์ทะเล หรือคุณธรรม เช่น ความสามัคคี การแบ่งปัน โดยมีฉากหลังเป็นชายทะเล เด็ก ๆ จะได้ฟังเรื่องราวพร้อมเสียงคลื่น ทำให้เกิดจินตนาการและความรู้สึกผูกพันกับธรรมชาติ
• กิจกรรมงานศิลปะจากธรรมชาติ เด็ก ๆ ใช้เปลือกหอย ทราย หรือเศษไม้ริมทะเลมาประดิษฐ์เป็นของใช้หรือของตกแต่ง เช่น กรอบรูปหรือพวงกุญแจ พร้อมเรียนรู้เรื่องการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า
• สื่อ วิดีโอ คลิป สร้างสรรค์ ชวนเด็ก ๆ ร่วมถ่ายทำและสร้างสรรค์วิดีโอสั้นเกี่ยวกับการอนุรักษ์ธรรมชาติและวิถีชีวิตของคนในชุมชน เพื่อสื่อสารออกไปให้คนอื่นได้เห็นความสำคัญของชายทะเล

2. กิจกรรมพื้นที่ดี: พื้นที่สร้างสรรค์ปลอดภัยและเรียนรู้ร่วมกัน

• เกมแรลลี่สำรวจชายทะเล เด็ก ๆ และครอบครัวร่วมกันออกสำรวจธรรมชาติบริเวณชายทะเล โดยมีจุดเรียนรู้ต่าง ๆ เช่น เรียนรู้เกี่ยวกับสัตว์ทะเล การเก็บขยะจากชายหาด และการปลูกพันธุ์ไม้ชายเลน กิจกรรมนี้ช่วยสร้างความรู้และความสนุกไปพร้อมกัน
• สนามเด็กเล่นริมทะเลแบบปลอดภัย จัดกิจกรรมกลางแจ้ง เช่น การเล่นว่าว การวิ่งเปี้ยว หรือการแข่งเรือใบเด็ก ช่วยเสริมสุขภาพร่างกายและส่งเสริมการทำงานเป็นทีม
• วันปล่อยปูคืนธรรมชาติ เด็ก ๆ และชุมชนร่วมกันปล่อยพันธุ์สัตว์น้ำ เช่น ปู ปลา หรือเต่าทะเลคืนสู่ธรรมชาติ โดยมีผู้เชี่ยวชาญให้ความรู้เรื่องระบบนิเวศ

3. กิจกรรมภูมิดี ร่วมกันอนุรักษ์ธรรมชาติและวัฒนธรรม

• โครงการ “ปลูกป่าชายเลนด้วยมือเรา” เด็ก ๆ และครอบครัวเรียนรู้การปลูกป่าชายเลนที่เป็นเกราะป้องกันธรรมชาติจากภัยธรรมชาติ พร้อมเรียนรู้บทบาทของป่าชายเลนในระบบนิเวศ
• กิจกรรมสาธิตวิถีชีวิตชายทะเล ผู้ใหญ่ในชุมชนสอนเด็ก ๆ เกี่ยวกับวิถีชีวิตริมทะเล เช่น การทำอวนจับปลา การแกะปู หรือการตากปลาหมึก พร้อมเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่น
• นิทรรศการชายทะเล “รากเหง้าของเรา” จัดแสดงเรื่องราวของชุมชนผ่านภาพถ่าย ของใช้โบราณ และเรื่องเล่าจากผู้สูงอายุในชุมชน ให้เด็ก ๆ ได้เรียนรู้รากเหง้าและภูมิปัญญาท้องถิ่น

หากท่านใดมีความสนใจเกี่ยวกับสานพลัง ชุมชนชายทะเลบ้านคุ้งโตนด สามารถเข้าไปอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่  https://www.thaihealth.or.th/?p=378005